ارگ علیشاه بین سالهای ۷۱۸ تا ۷۳۹ هجری قمری و در دوره ایلخانی ساخته شده و با شماره ١٧٠ در تاریخ پانزدهم دی ماه سال ١٣١٠ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده که امروز فقط بازماندههایی از ایوان جنوبی آن به یادگار مانده است. حکایت ساخت و سازهای اطراف ارگ تبریز موضوعی چندان جدید نیست ولی سیر این تحولات در سالهای اخیر شتاب بیشتری پیدا کرده یا به قول اکبر تقیزاده، مدیرکل سابق میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان شرقی افزایش قدرت رسانهها موجب تشدید واکنشهای جمعی بهاین تحولات نه چندان خوش یمن شده است.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از اعتماد ، ارگ تبریز سال گذشته را با حصارکشی در معرض دید عموم بهسر کرد و امسال با خاکبرداریهای پنهانی پشت این حصارها، با شنیدن زمزمههای ساخت پارکینگ طبقاتی در حریم این بنای تاریخی، موضوع را از مدیر روابط عمومی شهرداری منطقه تاریخی تبریز (منطقه هشت) پیگیری میکنم که قاطعانه این اتفاق را رد کرده و میگوید: «صحت ندارد.»
ولی خوشحالی کوتاه ناشی از این «صحت ندارد» فقط تا جایی دوام دارد که معاون سازمان میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری آذربایجان شرقی از ساخت پارکینگی دو طبقه در فاصله ٦٠ تا ٧٠متری از بنای ارگ خبر میدهد. سید حسن قریشی با اعلام این خبر میگوید: این نخستینبار نیست که عملیات عمرانی در حریم بنای ارگ اتفاق میافتد؛ پیش از این نیز در این محدوده سالن نمایش ساخته شده بود که سالها قبل تخریب شد و به نوعی این نخستین بار نیست که شاهد حفاری در حریم ارگ علیشاه هستیم. وی در پاسخ به اینکه این پارکینگ توسط چه نهادی در حال ساخت است، میگوید: متولی این موضوع بنیاد مصلی است ولی باستان شناسان میراث فرهنگی نیز حین خاکبرداری در این محدوده نظارت دارند. قریشی با تاکید بر اینکه هر گونه اتفاقی که در عرصه اثر ثبت شده روی دهد زیرنظر میراث فرهنگی است، یادآور میشود: هماکنون بحث ساخت این پارکینگ در هیات راهبردی میراث فرهنگی مطرح شده و ما مخالفت خود با این اقدام را اعلام کردهایم. حقیقت این است که ما بین بد و بدتر مجبور به انتخاب گزینه بد شدیم چرا که پیش از این مقرر شده بود این پارکینگ در نقطهای نزدیکتر به ارگ ساخته شود. هر چند مسوولان سازمان میراث فرهنگی از احتمال توقف ادامه این پروژه سخن میگویند ولی پس از گذشت بیش از ١٠ روز از این گفتوگو، همچنان ادامه خاکبرداریها هنگام هر بار گذشتن از مقابل ارگ تبریز ادامه دارد. موضوع را از فریدون بابایی اقدم، رییس کمیسیون معماری و شهرسازی شورای شهر تبریز پیگیری میکنم که با اظهار بیاطلاعی از این خاکبرداریها میگوید: البته این موضوع را شهرداری منطقه مربوطه باید پیگیری کند. حالا این پارکینگ دقیقا در چه قسمتی از ارگ در حال ساخت است؟ایرج شهین باهر، رییس کمیسیون توسعه و عمران شورای شهر تبریز هم با بیخبری از این اتفاقات، با شنیدن موضوع، وعده پیگیری و بررسی داده و ادامه میدهد: مگر ارگ به عنوان اثر ثبت شده در تبریز حریم ثبتی ندارد؟ اعضای شورای شهر تبریز در حالی ادعای بیاطلاعی از این پروژه عجیب عمرانی را دارند که فاصله چندانی بین محل استقرار شورای شهریها و این بنا نیست و شاید اگر تنها کمی دقت کنند میتوانند صدای ماشینهای خاکبرداری و حتی تپههای ایجاد شده در حریم بنای ارگ را بشنوند و ببینند.
حالا در شرایطی که مسوولان سکوت میکنند و اظهار بیاطلاعی، تبریزیها خود دست بهکار شده و زنگ خطر را به صدا در آوردهاند. انجمن دوستداران میراث فرهنگی تبریز با نوشتن نامهای به محمدحسین طالبیان، معاونت میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور خواستار توقف اجرای این پروژه در حریم یکی از معدود آثار تاریخی به جا مانده در تبریز شدهاند. در بخشی از نامه این انجمن خطاب به معاونت میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور آمده است: « سجد تاج الدین علیشاه از بناهای مربوط به دوره ایلخانی و یکی از بناهای منحصر به فرد است که توانست آرزوی دیرینه مسلمانان برای ساخت بنایی شبیه بنای طاق کسری را جامهعمل بپوشاند و الگوی جدید از مساجد را در زمان خود معرفی کند. بنابراین حفظ و نگهداری آن میتوانست نشاندهنده توان و قدرت مهندسی مسلمانان در زمینه ساخت بناهای عظیم باشد ولی گذر ایام و زلزله موجب شده تا تنها بخشی از آن برای نسل حاضر به یادگار بماند و امید بود نسبت به حفظ و نگهداری این اثر گرانقدر در روزگار معاصر نیز رویکرد بهتری وجود داشت، ولی متاسفانه چنین نشد و بخشهای زیادی از آن در سالهای اخیر به عناوین مختلف تخریب شد. در چند روز گذشته خاکبرداری عمیق در حریم مسجد علیشاه موجبات نگرانی شدید اهالی و فرهیختگان و دوستداران میراث فرهنگی تبریز را فراهم آورده است. گفته میشود که مدیریت مجموعه در نظر دارد پارکینگ طبقاتی برای مراجعین محترم مصلی و نمازگزاران گرامی احداث کند و خاکبرداریهای انجام شده حاکی از ساخت و ساز مجدد دیگری در عرصه بنای تاریخی ارزشمند این محدوده و تداوم تخریب آثار و شواهد تاریخی مدفون است؛ لذا خواهشمند است دستور فرمایید در اسرع وقت اقدامات لازم برای جلوگیری از ادامه خاکبرداری صورت گیرد و موضوع از مجاری قانونی لازم پیگیری شود تا تبریز باردیگر شاهد تخریب یکی دیگر از سرمایههای فرهنگی– تاریخی خود نباشد.»
شاید همین اراده و درخواست جمعی بود که بالاخره مرتضی آبدار، مدیرکل سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان شرقی را وادار به شکستن سکوت و واکنش نسبت به این خواستهها کرد. آبدار در خبری که ١٧ آبان ماه از طریق روابط عمومی خود منتشر کرد، از توقف عملیات عمرانی در محوطه ارگ تبریز خبر داده و گفت: هیچ ساختوسازی در حریم ارگ خارج از ضوابط میراث فرهنگی صورت نخواهد گرفت. به گفته وی، با توجه به نقشههایی که از سوی بنیاد مصلای تبریز ارایه شده است ساخت و ساز در حیاط خانه فتحالله یف برای ایجاد پارکینگ زیرزمینی و در حد کف (صفر- صفر) صورت خواهد گرفت و بنایی خارج از کف حیاط احداث نخواهد شد. ولی هر چند مدیرکل سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان شرقی، ادامه عملیات عمرانی را به بعد از بررسی مجدد باستانشناسی و اعلام نظر کارشناسان سازمان موکول کرده است، همان شب و تنها چند ساعت پس از این گفتهها در سکوت شبانه خاکبرداری در حریم ارگ علیشاه ادامه یافت؛ اتفاقی که تصاویر و فیلم آن نیز خیلی سریع در فضای مجازی منتشر شد!
به فاصله کمتر از یک روز، اینبار مدیرعامل بنیاد خیریه مصلای امام خمینی در ١٨ آبان ماه با انتشار نامهای به درخواست دوستداران میراث فرهنگی تبریز واکنش نشان داد. در این نامه با اشاره به ایجاد پارکینگ زیرزمینی در ضلع جنوبی ارگ آمده است: نه تنها عملیات مذکور هیچ گونه تخریب آثار فرهنگی و تاریخی اشاره شده در برنامه مذکور را ندارد بلکه در راستای مرمت، احیا و تقویت بناهای قدیمی است. حجتالاسلاموالمسلمین موسی محمدی در این نامه اظهار کرده است: با توجه به اینکه مجموعه مصلی و ارگ در هسته مرکزی تبریز واقع است در اکثر مراسمها و همایشها و گردهماییها، با پارک خودروهای عزیزان محوطه مذکور به پارکینگ تبدیل میشود که این امر برای فراهمآوری بستر مناسب برای ایجاد و احداث فضای سبز و آبنماهای مختلف در اضلاع شمالی و جنوبی ارگ و حیاط ساختمان فتحاللهیف برنامهریزی شده است.
به گفته محمدی؛ احداث پارکینگ زیرزمینی با تشکیل جلسات مختلف کارشناسان زبده و عوامل ذیربط با لحاظ حفظ حریم قانونی و اعمال نقطه نظرات فنی و مهندسی از آثار تاریخی در حال اجرا است. با هماهنگی به عمل آمده با میراث فرهنگی استان و اخذ طرح مرمت ساختمان فتحاللهیف در راستای اجرای طرح و احیای مجموعه مذکور در حال انجام است. با توجه به لزوم احداث پارکینگ در منطقه برای ارایه خدمات بهتر برای گردشگران و میهمانان خارجی و احداث فضای سبز اقدام به احداث پارکینگ شده است. تناقضهای موجود بین گفتههای مدیرکل سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان شرقی و مدیرعامل بنیاد خیریه مصلای حضرت امام خمینی که پس از گذشت چند روز مهر سکوت را شکستهاند، نه تنها پاسخی برای دوستداران میراث فرهنگی را به همراه نداشته که حتی ابهامات بیشتری را به وجود آورده است.
زهرا ساعی، عضو کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی از پیگیری موضوع توسط مجمع نمایندگان آذربایجان شرقی خبر داده و میگوید: بالاخره این اتفاق موضوع مهمی است و ما نیز در حال بررسی هستیم. این نماینده مردم تبریز، آذرشهر و اسکو در مجلس ادامه میدهد: فعلا در حال جمعآوری اطلاعات بیشتر در این زمینه هستیم و به زودی طی جلسهای در این مورد تصمیمگیری میشود. تبریز با وجود پیشینه و تاریخ کهن خود، به دلیل زلزلههای مهیب، نتوانسته آثار زیادی از دوران شکوهمند خود بر جای نگه دارد و بیشتر بناهای موجود در این شهر قدمتی قاجاری دارند. در این بین ارگ علیشاه با سابقه ٧٠٠ ساله خود، نمادی برای تاریخ و تمدن این خطه به شمار میرود. نمادی که سالهای سال است مظلومانه بر جا ایستاده و اینک شاهد فرود آمدن کلنگ تخریب و زوال است.
نظرات کاربران